سیّد روح‌الله مصطفوی موسوی خمینی (۱ مهر ۱۲۸۱ – ۱۳ خرداد ۱۳۶۸) با نام شناسنامه‌ای سید روح‌الله مصطفوی فقیه، مرجع تقلید شیعه و اولین رهبر ایران درنظام جمهوری اسلامی بود که انقلاب ۱۳۵۷ ایران را رهبری کرد و در پی به نتیجه رسیدن آن، نظام جمهوری اسلامی ایران را بنیان گذارد و تا پایان عمرش رهبر ایران ماند. از او بیش از چهل کتاب در زمینه‌های اخلاق، فقه، عرفان، فلسفه، حدیث، شعر وتفسیر به جای مانده که بیشتر آن‌ها را پیش از انقلاب ایران نگاشته‌است.  در زمان حکومت محمدرضا پهلوی، یک بار به دلیل سخنرانی خطاب به شاه در عاشورای سال ۱۳۴۲، ۱۰ ماه زندانی و بار دیگر به دلیل سخنرانی علیه قانون کاپیتولاسیون در سال ۱۳۴۳، ۱۵ سال تبعید گردید. او نزدیک به یک سال در ترکیه، سپس عراق و در پایان برای چندماه در فرانسه دوران تبعیدش را گذراند. وی در دوران تبعید پیگیر اوضاع سیاسی ایران بود و با ارسال پیام و اعلامیه از دور، اسلام گرایان و مخالفان نظام شاهنشاهی را رهبری می‌کرد و در این دوران به تدوین نظریه ولایت فقیه پرداخت. تا پس از اینکه محمدرضا پهلوی ایران را ترک کرده بود در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ روانه ایران شد و در ۲۲ بهمن انقلاب به رهبری او به پیروزی رسید. وی مشهور به سید روح‌الله خمینیاست. متداولترین لقب او «آیت‌الله خمینی» است اما در درون ایران بخصوص بین طرفدارانش «امامخمینی» می‌باشد وی برای امضا از نام روح اللَّه الموسوی الخمینی استفاده می‌کرد. 

دهه حکمرانی خمینی همراه با افزایش مداوم قدرت طرفدارانش، حذف گروه‌های مخالف (معمولاً خشونتآمیز و به رغم مقاوت آنها)، افزایش اعمال کنترل‌های ایدئولوژیکی و رفتاری بر مردم بود.  او پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، پوشش حجاب اسلامی را برای بانوان اجباری کرد؛ صدها نفر از وابستگان حکومت شاهنشاهی ایران رااعدام نمود. به فرمان او و با هدف تصفیه دانشگاه‌ها از «اساتید و دانشجویان ضدانقلاب» که به «انقلاب فرهنگی» مشهور شد، بسیاری از دانشجویان و استادان چپ، لیبرال و بهایی از دانشگاه‌ها اخراج شدند  و بسیاری از متحدان پیشین خود را سرکوب یا اعدام نمود.  خمینی با وجود مخالفت زیاد ملتش، ایران را درگیر جنگی هشت ساله با عراق نمود.  در تابستان سال ۱۳۶۷ بیش از ۳،۰۰۰ نفر از زندانیان سیاسی به «حکم حکومتی» او در زندان‌ها اعدام شدند. 

در طول زمامداری او، انتظار همگانی برای آزادی و برابری اجتماعی بیشتر نسبت به زمان شاه برآورده نشد و تعدادی برنامه‌های موفق اجتماعی به اجرا درآمد.   به فرمان او کمیتهٔ امداد و جهاد سازندگی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهضت سواد آموزی و سازمان بَسیج مستضعفین و شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد.

در هنگام مرگ در خرداد ۱۳۶۸، خمینی دولتی نسبتاً قوی، اما با مشکلات عظیم در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاست خارجی به ارمغان گذاشت. 

آیت الله خمینی را اغلب یک روحانی سنتی‌ می‌‌دانند ولی‌ در واقع او از لحاظ نظریه سیاسی و استراتژی پوپولیستی مذهب گرای خود، نو آور مهمی در ایران بود.

Ruhollah Mostafavi Moosavi Khomeini  24 September 1902 – 3 June 1989), was an Iranianreligious leader and politician, and leader of the 1979 Iranian Revolution which saw the overthrow of Mohammad Reza Pahlavi, the Shah of Iran. Following the revolution, Khomeini became the country's Supreme Leader, a position created in the constitution as the highest ranking political and religious authority of the nation, which he held until his death.

Khomeini was a marja ("source of emulation") in Twelver Shi'a Islam, author of more than forty books, but is primarily known for his political activities. He spent more than 15 years in exile for his opposition to the last Shah. In his writings and preachings he expanded the Shi'a Usuli theory of velayat-e faqih, the "guardianship of the jurisconsult (clerical authority)" to include theocraticpolitical rule by the Islamic jurists. This principle (though not known to the wider public before the revolution)[6][7] was installed in the new Iranian constitution[8] after being put to a referendum.[9]

He was named Man of the Year in 1979 by American newsmagazine TIME for his international influence,[10] and has been described as the "virtual face of Islam in Western popular culture"[11] where he remains a controversial figure. He was known for his support of the hostage takers during the Iran hostage crisis[12] and for calling the US Government the Great Satan. Khomeini called the USSR the "Lesser Satan" and said that Iran should support neither side.[13]

Khomeini held the title of Grand Ayatollah and is officially known as ImamKhomeini inside Iran and by his supporters internationally,[14] and generally referred to as Ayatollah Khomeini by others.[15] Since the beginning of his reign, Khomeini attempted to establish good relations between Sunnis andShias.[16]

After the death of Ruhollah Khomeini, Ali Khamenei became the Supreme Leader of Iran in 1989. There have been rifts between Ali Khamenei and Ruhollah Khomeini's family.[17] There were also reports that Ruhollah Khomeini's son Ahmad Khomeini was murdered by Iranian intelligence agents due to his criticisms about Iran's current supreme leader, Ayatollah Ali Khamenei.[18]

While Khomeini has often been described as a traditional cleric, he was a major innovator in Iran due to both his political theory and his religious-oriented populist strategy.[19]

منبع : ویکی پدیا

refrence : wikipedia